اديان او مذاهب - pashto dars

اهل حديث په اصل كي هغه چاته ويل كېږي

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم

إِنَّ الدِّينَ عِندَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِن بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ وَمَن يَكْفُرْ بِآيَاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ

تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَر (۱۱۰ ال عمران )

ادْعُ إِلِى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ (النحل ۱۲۵).

تګ لياره يې د الله جل جلا له ددې حکم پر بنا ده چې فرمايي :

الحمدلله نحمده ونستعينه ،ونستغفره ،من يهده الله فلامضل له ،ومن يضل فلاهادی له ، و‌اشهد الااله الله الا الله وحده لاشريک له ، واشهدان محمد ا عبده ورسوله صلی الله عليه وسلم .

اهل حديث په اصل كي هغه چاته ويل كېږي

چي د حديثو په جمع او روايت او جرح وتعديل او د احاديثو په متعلق داسي نورو علومو او قوانينو كي مهارت لري، د مثال په توګه لكه اصحاب صحاح السته ,علامه ابن حجر، امام طحاوي، حافظ ابن كثير، او داسي نور.
ليكن په اوس زمانه كي اهل حديث هغه فرقي ته ويل كېږي كوم چي د څلورو امامانو د فقه او تقليد خلاف دى او تقليد يي شرك بولي، نو ځكه دوئ ته غير مقلد يا لامذهبي هم ويل كېږي.
مګر خو دوئ خپل ځانته اهل حديث ، سلفي، اثري، وايي.
د اهل حديثو په باره يو داسي تاريخ چي په مسلسل او منظم او بي طرفه شكل يي د دوئ حركات او عقائد او شخصيات او تاسيس بيان كړى وي، د دې په پيداكولو زه كامياب نه سوم.
مګر خو د عقائدو او تاريخ له مختلفو كتابونو په استفادي سره دا معلوميږي چي د اهل حديثو د حركت پيل له يوولسمي هجري پيړۍ چي دا د مجدد الف ثانى شيخ احمد سرهندى زمانه وه شروع كېږي، او د شاولي الله او وروسته بيا د ده د لمسي اسماعيل شهيد په دوران كي بيا ډير قوت حاصلوي.
ځكه شاه اسماعيل شهيد يومجلس جوړكى او د دې مجلس څلور خليفه ګان ده مقرر كړل چي يويي مولانا نذير حسين دهلوي، او بل مولانا صديق حسن خان قنوجي، او بل مولانا ثناء الله امرتسري، او بل مولانا عبد الجبار غزنوي وو، او داڅلور سره هغه كسان دي چي په اوس زمانه كي چي كوم اهل حديث او غير مقلدين دي له دوئ څخه سرچينه اخلي او د حنفي فقه او تقليد پرخلاف بغاوت هم له دوئ څخه راپيل كېږي.
مګر خو د دې حركت او مجلس له جوړيدلو څخه د شيخ سرهندي  له وخته رانيولى بيا د اسماعيل شهيد تر اواخرو پوري د دې مقصد د شركياتو او داسي بدعاتو چي هغه د قرآن، سنت او حنفي فقهي خلاف وي، مخنيوى او مقابله كول وو، نه د فقه او تقليد خلاف بغاوت كول لكه څنګه چي وروسته په دې بدل سو.
شيخ سرهندي شاولي الله او اسماعيل شهيد  داټول احناف وه، نو بيا له دوئ څخه څنګه داتوقع كېږي چي دوى دي د حنفي فقه خلاف حركت وكى.
بعضي مخالفين چي اسمااعيل شهيد په وهابيت سره متهموي يا بعضي اهل حديث چي چي شاولي الله او د ده خاندان تراسماعيل شهيد پوري غير مقلدين بولي، داهم بي ځايه ده, ځكه د دوئ له تاليفاتوڅخه په ښكاره معلومېږي چي دوئ احناف دي، مګر چونكي د دوئ علمي صلاحيت د اجتهاد درجي ته رسيدلي وو، نو كه په بعضي مسائلو كي دوئ خپله رايه يا د حجت پربناء د بل امام قول مختاره كړى وي، نو په دې سره دوئ غير مقلد نسي بلل كېدى ځكه د دوئ غوندي علماوو لپاره دا لازمه نه ده چي دوئ به خامخا په هره مسئله كي د مذهب تقليد كوي.
د غير مقلدينو شيخ نواب صديق حسن خان قنوجي خپله دا وايي، چي شا ولي الله او د ده كورني او اولادونه حنفي دي.
دى د شاولي الله او د ده د خاندان تراسماعيل شهيد پوري، د دوئ د خدماتو يا دونه كوي او په پاى كي وايئ، وطريقة هذا كله مذهب حنفى وشرعة حقة مضى عليها، السلف والخلف الصلحاء من العجم والعرب. الحطة فى ذكر الصحاح الستة ص۱۴۷ج۱.
ژباړه: د دغو ټولو طريقه حنفي مذهب وو او دايوحقه تګلاره ده، چي د عرب او عجم مخكني او وروستني صالحين پردي تللي دي.
د مولانا اسماعيل ترشهادت وروسته دغه تحريك كمزورى سو، مګر خو د اهل حديثو علماوو د ثناء الله امر تسرى په مشرى دغه حركت ته بيرته ترقي وركړه.
او په كال ۱۳۲۴هـ، ۹۹۰۶م، كي يي د موتمر اهل حديث په نامه يوجماعت تاسيس كى.
او عبد الله غازي پوري يي د دې جمعيت رئيس مقرر كى، او كله چي په ۱۹۴۷م،كي هند او پاكستان سره وويشل سول، نو د دوئ پرحركت يي ډير منفى اغيز وكى، او له دې سببه د دوئ يولويه تعليمي موسسه دار الحديث رحمانيه چي په ډيلي كي وه، له منځه ولاړه.
مګر خو د اهل حديثو علماوو بيا د خپل جماعت فعاله كولو لپاره خوزښت وكى او په دواړو ملكونو كي يي په ډيره چټكۍ سره خپل جمعيت فعاله او قوي كى.
ډيري نوي جامعي او مدرسي يي خلاصي كړي، او خپل دعوت ته يي لاره هواره كړه.
په كال ۱۳۸۳هـ، ۱۹۶۳م كي يي د هندد بنارس په علاقه كي د الجامعة السلفية په نوم يوه لويه مدرسه تاسيس كړه، او دارنګه په عمر اباد، كيرالا، بمبئ او بيهاوركي مختلفي مدرسي او جامع ګاني خلاصي كړي.
او په پاكستان كي يي ترټولو لويه مدرسه جامعه اسلاميه په ۱۳۷۴هـ ۱۹۵۱م كى د فيصل اباد په ښار كي جوړه كړه، او دارنګه په كراچي ګوجرانواله كي يي هم مدرسي جوړي كړي.
او دوى د مجلو او جريدو له لاري هم نشريات كول د مثال په توګه لكه مجله اهل حديث ترجمان اهل حديث، الاعتصام، الرباط او داسي نوري ډيري مجلي او صحيفي دوئ چلولي.
اهل حديث د هند او پاكستان په څير په نورو ملكونوكي هم مركزونه او اداري لري، لكه بنګلديش، نيپال، كشمير، سريلانكا او برطانيه او دوى په دې ټولو ملكونو كي د اهل حديث په نامه پيژندل كېږي.
او په دغو ملكونو كي په هرملك كي دوئ يوه مركزي اداره لري، او نوري بيا د ولاياتو او ولسواليو پراندازه شعبي او ښاخونه لري.
له دې بغير په بعضي نورو ملكونو كي چي بعضي جماعات او فرقي دي لكه جماعة الدعوة، په افغانستان كي او جمعيت محمديه په اندنيسيا او ماليزياكي، جماعة انصار السنه په مصر او سوډان كي ، او جمعيت احياء التراث په كويټ كي ، او جمعيت دار البر په دوبۍ كي ، دا جماعتونه هم د اهل حديثو له جماعت سره د اصولو او عقائدو په لحاظ زيات تعلق او مناسبت لري.

څرنګه چي مخكي مو وويل چي د سرهندي  او اسماعيل شهيد  خو له دې حركت څخه مقصد د شركياتو او بدعاتو ختمول وو، مګر خودى حركت او جماعت ته په وروسته كي د اهل حديثو علماوو پربل طرف انحراف وركى چي هغه د فقه او تقليد خلاف بغاوت وو او د غير مقلديت تدريس او دعوت وو.
د غير مقلديت د دعوت عمده كسان مولوي عبد الحق بنارسي، مولانانذير حسين دهلوي، نواب صديق حسن خان قنوجي،مولانا ثناء الله امر تسرى او مولانا عبد الجبار غزنوي وو.
په دوى كي بعضي په اول كي خو په خپله احناف وه او استاذان او شيخان خو د ټولو احناف دي.
په دوی کی بعض خو په اول کی په خپله احناف وو،او استاذان او شیخان خو دټولو احناف دی.
نو له دې څخه خو دا معلوميږي چي غير مقلديت له دوى څخه سرچينه اخلي، ليكن دغه جماعت چي په وروسته كي څه شكل غوره كى، د دوى د مشرانو له وينا وو څخه داسي معلوميږي چي د دوى مشران هم د دوى له كړنو او عقائدو څخه بيزاره سول.
نواب صديق حسن خان صاحب د دوئ په باره كي داسي وايي: فقد نبتت فى هذالزمان فرقة ذات سمعة ورياء تدعى لانفسها علم الحديث والقران الخ.( الحطه فى ذكر الصحاح الستة ص۱۳۹ج۱ طبع بيروت)
ژباړه: په دې اوسنۍ زمانه كي يوه عزت او شهرت خوښوونكى او ريا كاره ډله پیدا سوی ده چی له هر ډول خامیو او نقائصو سره سره خپل ځانونه د قرآن او حديث علم لرونكي او ورباندې د عمل كولو دعويداره بولي، حال داچي د اهل علم او عرفان د خاوندانو سره يي هيڅ تړون او تعلق نسته، ځكه چي دغه فرقه د هغه علوم عاليه وو څخه جاهله ده د كومو په سبب چي د دي فن تكميل كېږي او د دې لپاره ډير ضروري دى، له دې سره سره دغه ډله د هغه علوم آليه وو څخه هم جاهله ده چي بي له هغه څخه پرسنت طريقه د عمل كولو ګنجايش نسته، مثلا لكه علم صرف، نحو، معانى او بيان دا خوڅه كوي چي دوى نور كمالات هم پيداكړي.
او دارنګه د سنن او اصحاب سنن پرطريقه د يوي مسئلي پراستخراج او د يوحكم پراستنباط هم قدرت نه لري.
لږ وروسته وايي:فيالله العجب من اين يسمون انفسهم بالموحدين المخلصين وغيرهم بالمشركين المبتدعين، وهم اشد الناس تعصبا وغلوا فى الدين.( الحطه ص۱۴۰.)
ژباړه: په خداى مي دي قسم وي چي داخبره ډيره د تعجب وړ ده، چي دغه خلګ ځانونه خالص توحيد پالي ګڼي او نور ټول مشركان او بدعتيان بولي , حالانكي چي دغه خلګ ډير ضدناكه او په دين كي تيري كوونكي خلګ دي.
د اهل حديثو يوبل شيخ او مشر نواب وحيد الزمان د دوى په باره كي داسي وايي:
د غير مقلدينو ډله چي ځانته اهل حديث وايي دوى داسي ازادي غوره كړي ده، چي داجماعي مسائلو هم هيڅ پروا نه ساتي، او نه د سلف صالحينو صحابه وو او تابعينو څه پرواكوي، د ځيني عوامو اهل حديثو خو دا حال دى چي رفع يدين او امين په زوره ويل بس د اهل حديث كېدو لپاره كافي بولي، له ادابو ، سنتو او اخلاق نبوي سره يي هيڅ تعلق نسته، د خپلوسلفيانو څخه ماسوا نور ټول مسلمانان مشركان او كافران بولي.( لغات الحديث ج۲ ص۹۱ )
د اهل حديثو يوبل مشرعالم مولانا عبد الجبار غزنوي داسي وايي: زموږ په زمانه كي يوه ډله نوي پيدا سوي ده، چي د حديث د اتباع دعوه لري، حال داچي دغه ډله له حديثو څخه ډيره پرليري كناره ده، كوم حديثونه چي د سلف صالحينو بزرګانو معمول بها ګرزیدلی وو هغه احاديث دوئ د يومعمولي قدح او كمزوري جرح په وجه مردود او كمزورى بللى دى.(فتاوى علماء اهل حديث ص۸۰ج طبع هند)

د اهل حديثو خپل منځي اختلاف

اهل حديث وايي چي مقلدينو په دين كي اختلاف جوړكړي ده، يوحنفي بل شافعي بل مالكي او بل بيا حنبلي ځانته وايي، او په ډيرو مسائلو كي يوله بل سره مخالف دى، نو ځكه موږ تقليد پريښوود ,چي په دين كي اتحاد او يووالي راسي او اختلافات ختم سي، او ټول يو محمدي مسلمانان سي، او ساده عوام خلګ په دې سره تيرباسي، مګر خو چي حقيقت ته نظر وسي نو اصل د اختلاف مبدأ او منشأ هم دوى دي ځكه د مقلدينو په مينځ كي چي كوم اختلاف دى هغه په فروعي او اجتهادي مسائلو پوري اړه لري او دا داسي اختلاف ده چي د صحابه وو زمانه هم له دې څخه خالي نه وه، او د دوئ كوم اختلاف چي ده داعقيدوي او اصولي اختلاف ده، داخو پريږده چي دوئ له احنافو يا مقلدينو سره اختلاف لري بلكي په خپل مينځ كي هم د دوئ ډير اختلافات دى.
د جماعت غرباء اهل حديث امام مسعود احمد وايي چي د اهل حديثو فرقه په ۶۵ كاله كي پرنه فرقو ووبشل سوه:
(۱) جماعت غرباء اهل حديث، چي په ۱۳۱۳هـ كال كي تأسيس سو.
(2)كانفرنس اهل حديث، چي په ۱۳۲۸هـ كال كي تاسيس سو.
(۳) امير شريعت صوبه بهار چي په ۱۳۳۹هـ كال كي تاسيس سو.
(۴) فرقه ثنائيه چي په ۱۹۳۸م، كال كي تاسيس سوه.
(۵) فرقه حنفيه عطائيه، چي په ۱۹۲۹م، كال كي تاسيس سوه.
(۶) فرقه شريفيه چي په ۱۳۴۹هـ كال كي تاسيس سوه.
(۷) فرقه غزنويه چي په ۱۳۵۳هـ كال كي تاسيس سوه.
(۸) جمعيت اهل حديث چي په ۱۳۷۰هـ كال كي تاسيس سو.
(۹) انتخاب مولانا محى الدين چي په ۱۳۷۸هـ كي تاسيس سو.
(خطبه امارت صفحه ۲۵ ) بحواله مقاله بزم نوجوانان ملتان ص۱.)

مسعود احمد په كال ۱۳۸۵هـ كي د غرباء اهل حديث په ضمن كي يو جماعت جوړ كى چي د دي جماعت نوم يي جماعت المسلمين كښي ښووى، په ۱۳۹۵هـ كال كي يي دغه جماعت له غرباء اهل څخه جلاكى او يو مستقل جماعت يي اعلان كى.
او د ده يوكتاب د" تلاش حق" په نامه چي مخكي يي ليكلى وو په دې كي يي تغير او تبديل وكى، او د" خلاصه تلاش حق" په نامه يي مسمي كى او په دي كي يي د دې ډلي جماعت المسلمين عقائد بيان كړل، او دا داسي عقائد دي چي بالكل له الحاد او كفر سره مرادف دي،( حقيقت ذاكرنا نيك ص۱۳۹.)
او دارنګه اهل ظواهر، ظاهريه، جماعت اسلامي او سرسيدى هم من وجه د اهل حديثو اقسام دي.

د اهل حديثو غير مقلدينو بعضي عقائد

په دې عصركي اهل حديث يا غير مقلدين يا سلفيان كوم چي عام خلګ يي په وهابيانو سره پيژني، دوى د خپل اختلاف له سببه مختلف نظريات او عقائد لري، خو هغه نظريات او عقائد چي پرهغوئ دوى ټول متفق دي، او د احنافو مقلدينو خلاف دي هغه دوه قسمه دي.
اول هغه فروعي او اجتهادي مسائل دي چي د احنافو د مذهب خلاف دي لكه(1) رفع يدين، (۲) په زوره امين ويل، (۳) تر امام شاته الحمدلله ويل، (۴) په لمانځه كي پښي ازادول، (۵) لاس پرسينه نيول، او داسي نور......او بل هغه اصولي او نظرياتي مسائل دي چي په هغه كي دوئ له احنافوسره بلكي مقلدينو بلكي له ټولو اهل سنتو سره اختلاف لري هغه دادى، (۱) د مطلق تقليد مخالفت، تقليد دوى شرك او بدعت بولي، (۲) د اجماع او قياس مخالفت، دوى صرف دوه اصول مني كتاب او سنت ,د دوئ يو مشهور شعار ده: اهل حديث كي دو اصول ٭قال الله قال الرسول . (۳) د شل ركعاته تراويحو مخالفت، دوى تراويح اته ركعاته بولي،حالانكه په حرمینو شریفینو کی په دوامداره توګه سره دامت پر شل رکعته تعامل ده. (۴) په يومجلس كي د دروطلاقونو واقع كېدلو مخالفت، (۵) د زيارت القبور، توسل، او ايصال ثواب مخالفت، قبرته ورتلل او په يوچاسره په دوعاكي توسل كول او چاته د يونيك عمل ثواب بخښل دوى شرك او بدعت بولي.

اهل حديث يا غير مقلدين وهابيان نه دي

غير مقلدين د عربو د خوشحالۍ لپاره چي اكثره يي وهابيان يعني د محمد بن عبدالوهاب نجدي تابعين دي، او ځانونه د حنبلي مذهب مقلد بولي، له دوى څخه د مالي مرستو ترلاسه كولو لپاره دوهابي نوم د ځان لپاره افختار بولي او هغو ته يي هم ځان په وهابيت سره ورپيژندلى دى، او سره له دې چي نه دوى وهابيان دي او نه د دوى عقائد له هغوئ سره سمون خوري، ځكه وهابيان چي د ابن تيميه رحمه الله، ابن قيم رحمه الله او محمد بن عبد الوهاب نجدي متبعين دي، اجماع او قياس حجت بولي او غير مقلدين د اجماع او قياس له حجتيت څخه منكر دي او صرف دوه اصول مني، كتاب، سنت، وهابيان شل ركعاته تراويح كوي او پردي د امت اجماع بولي او غير مقلدين اته ركعاته تراويح كوي او د شل ركعاته روايت قابل قبول نه بولي او نه د امت اجماع او تعامل ته اعتبار وركوي، او داسي نور ډير مسائل دي چي دوى د هغوى مخالف دي.
او د غير مقلدينو اسلافو او شيخانو د وهابيت نوم د ځان لپاره پيغور او ښكنځل بللي دي.
نواب صديق حسن خان صاحب وايي، كوم څوك چي موږ د وهابيانو طرفته منسوبه وي ګواكي هغه موږ ته ښكنځل كوی.

نوربیا...

نور مطالب اديان او مذاهب